Jump to content

Կարել Չապեկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կարել Չապեկ
Karel Čapek
Ծնվել էհունվարի 9, 1890(1890-01-09)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՄալե Սվատոնյովիցե[4][3][5][…]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 25, 1938(1938-12-25)[4][1][2][…] (48 տարեկան)
Վախճանի վայրՎինոգրադի, Պրահա, Չեխոսլովակիա[6]
ԳերեզմանՎիշեհրադսկե գերեզմանատուն[7]
Գրական անունK. Č., B. Č., Karel Plocek[8] և Karel Vašek[8]
Մասնագիտությունթարգմանիչ, վիպասան, ռեժիսոր, լուսանկարիչ, դրամատուրգ, լրագրող, գիտաֆանտաստիկ գրող, մանկագիր, գրող, փիլիսոփա, նկարիչ, գրական քննադատ, ակնարկագիր և բանաստեղծ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ավստրո-Հունգարիա և  Չեխոսլովակիա
ԿրթությունՓիլիսոփայական ֆակուլտետ, Կարլովի համալսարան[5] և HU Berlin
Ժանրերգիտական ֆանտաստիկա
Ուշագրավ աշխատանքներKrakatit?
Ստեղծագործությունների ցանկKarel Čapek bibliography?
ԱնդամակցությունՉապեկ եղբայրներ
Պարգևներ
ԱմուսինՕլգա Շայմպֆլյուգ[12]
Изображение автографа
 Karel Čapek Վիքիպահեստում

Կարել Չապեկ (չեխ.՝ Karel Čapek, հունվարի 9, 1890(1890-01-09)[1][2][3][…], Մալե Սվատոնյովիցե[4][3][5][…] - դեկտեմբերի 25, 1938(1938-12-25)[4][1][2][…], Վինոգրադի, Պրահա, Չեխոսլովակիա[6]), չեխ աշխարհահռչակ գրող, արձակագիր, թատերագիր, քննադատ, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր։ Վաղ շրջանի՝ 1908-1913 թթ. ստեղծագործությունները գրել է եղբոր՝ Յոզեֆ Հաշեկի հետ։ Կատարել է թարգմանություններ ժամանակակից ֆրանսիական քնարերգությունից, հատկապես՝ Գիյոմ Ապոլիներից։ Գրել է վեպեր, մեծ թվով պատմվածքներ, թերթոններ, պիեսներ, ուղեգրություններ և այլն։ Չապեկի ստեղծագործությունը զգալի ազդեցություն է գործել արդի սոցիալական ֆանտաստիկայի զարգացման վրա։

Չապեկին լայն ճանաչում ու համբավ են բերել մանավանդ նրա գիտաֆանտասիկ ստեղծագործությունները, մասնավորապես՝ «Պատերազմ սալամանդրների դեմ» վեպը (1936) և R.U.R. (Rossum's Universal Robots, 1920) թատերգությունը, որտեղ առաջին անգամ գործածել է իր հորինած ռոբոտ բառը[13][14]։ Նա ամերիկյան պրագմատիկ լիբերալիզմի դիրքերից գրել է նաև քաղաքական թեմաներով մի շարք գործեր, անդրադարձել իր ժամանակակիցներին հուզող հասարակական-քաղաքական հիմնահարցերին[15], եռանդուն պայքար մղել հատկապես ազատ արտահայտվելու իրավունքի համար, ամբողջ ուժով ընդդիմացել ինչպես ֆաշիզմի, այնպես էլ կոմունիզմի տարածմանը Եվրոպայում[16][17]։

Չապեկը յոթ անգամ առաջադրվել է Նոբելյան մրցանակի[18], սակայն այդպես էլ չի արժանացել այդ հեղինակավոր գրական պարգևին։ Այդուհանդերձ՝ նրա պատվին սահմանվել են մի շարք մրցանակներ[19][20]։ Դրանցից է Կարել Չապեկի անվան մրցանակը, որը չեխական PEN ակումբը յուրաքանչյուր տարի շնորհում է հասարակության մեջ ժողովրդավարական ու մարդասիրական արժեքների ամրապնդմանը առավելագույնս նպաստող գրական երկերին[21]։ Գրողն ինքն անձամբ առանցքային դեր է խաղացել չեխոսլովակյան PEN ակումբի՝ որպես միջազգային PEN շարժման բաղկացուցիչ մասի, հիմնադրման գործում[22]։

Չապեկը վախճանվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սանձազերծման նախաշեմին[23]։ Նրա գրական վաստակի արժևորումը տեղի է ունեցել առավելապես հետպատերազմյան շրջանում[16]։

Կարել Չապեկի անունով են կոչվել

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • # 1931 աստերոիդը[24]
  • Պրահայի դպրոցներից մեկը[25]
  • Դոբրժիշ քաղաքի գիմնազիան[26]
  • Մինչով – Պրահա – Մինչով երթուղու ճեպընթաց գնացքը[27][28]։

1947 թվականից Չեխիայում գործում է Չապեկ եղբայրների ընկերակցությունը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Чапек Карел // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Studenti pražských univerzit 1882–1945
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Archiv hl. m. Prahy, Matrika zemřelých u Nejsvětějšího srdce Páně na Vinohradech, sign. SPVIN Z4, s. 175 — Vol. SPVIN Z4. — P. 175.
  7. ↑ BillionGraves — 2011.
  8. ↑ 8,0 8,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  9. ↑ https://hradec.rozhlas.cz/karel-capek-cestnym-obcanem-hradce-kralove-ve-meste-na-soutoku-labe-s-orlici-7908313
  10. ↑ https://karelcapek.cz/cs/aktuality/hradec-kralove-udelil-in-memoriam-cestne-obcanstvi-spisovateli-capkovi
  11. ↑ https://prazsky.denik.cz/zpravy_region/kratce-desitka-si-pripomina-karla-capka-udeli-mu-i-cestne-obcanstvi-20200109.html
  12. ↑ Aktuálně.cz — 2020.
  13. ↑ Ort, Thomas (2013). Art and Life in Modernist Prague: Karel Capek and His Generation, 1911-1938. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-349-29532-6.
  14. ↑ Oxford English Dictionary: robot n2
  15. ↑ Hanley, Seán (2008). The New Right in the New Europe: Czech Transformation and Right-Wing. Routledge. էջ 169. ISBN 978-0-415-34135-6. «The philosopher Vaclav Belohradsky, one of the few Czech intellectuals supportive of the 'civic' right during the early 1990s, [...] viewed Klaus's thinking as a return to the American-influenced pragmatic liberalism of the Czech essayist and writer Karel Capek [...].»
  16. ↑ 16,0 16,1 Misterova, Ivona (2010). «Letters from England: Views on London and Londoners by Karel Capek, the Czech "Gentleman Stroller of London Streets». Literary London: Interdisciplinary Studies in the Representation of London. 8 (2). Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  17. ↑ Ort, 2013, էջ 3
  18. ↑ «Nomination Database». The Official Web Site of the Nobel Prize. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  19. ↑ «Karel Čapek Medal for Translation from a Language of Limited Diffusion». International Federation of Translators. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  20. ↑ «Cena Karla Čapka (cena fandomu - Mlok)». DatabazeKnih.cz. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին.
  21. ↑ «Czech PEN Club awards Karel Čapek Prize to Petr Šabach». Ministry of Culture of the Czech Republic. 2016 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 20-ին. «The prize is awarded every other year for prosaic, dramatic or essayistic work by a Czech author which comprehensibly contributes to reinforcing or maintaining democratic and humanist values in society.»
  22. ↑ Derek Sayer, The Coasts of Bohemia: A Czech History. Princeton University Press, 2000 069105052X, (p.22-3).
  23. ↑ Strašíková, Lucie. «Čapek stihl zemřít dřív, než si pro něj přišlo gestapo». Česká televize (չեխերեն). Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 4-ին.
  24. ↑ Schmadel, Lutz (2007). «(1931) Čapek». Dictionary of Minor Planet Names – (1931) Čapek. Springer Berlin Heidelberg. էջ 155. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_1932. ISBN 978-3-540-00238-3.
  25. ↑ |titul=ZŠ Karla Čapka v Praze 10 |url=http://www.zskodanska.cz/ |datum přístupu=2011-01-09 |url archivu=https://web.archive.org/web/20110106071741/http://www.zskodanska.cz/ |datum archivace=2011-01-06 |nedostupné=ano }}
  26. ↑ Gymnázium Karla Čapka, Dobříš
  27. ↑ ČD: Expres Karel Čapek
  28. ↑ https://www.lidovky.cz/byznys/doprava/drahy-sjednoti-jmena-vlaku-karla-capka-nahradi-zapadni-expres.A171102_161310_ln-doprava_kopp%7Cperiodikum= Lidovky.cz|datum= 3. 11. 2017|strany= |titul=Konec nostalgie na kolejích. Z jízdních řádů zmizí Karel Čapek nebo Šohaj }}

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Šulcová, Marie. Čapci, Ladění pro dvě struny, Poločas nadějí, Brána věčnosti. Praha: Melantrich 1993-98
  • Šulcová, Marie. Prodloužený čas Josefa Čapka. Praha: Paseka 2000
  • Harkins, William Edward. Karel Čapek. New York: Columbia University Press, 1962.
  • Gabriel, Jiří, ed. Slovník Českých Filozofů. V Brne: Masarykova univerzita, 1998, 79–82 (in Czech).
  • Swirski, Peter. "Chapter 4 Karel Čapek and the Politics of Memory" From LowBrow to Nobrow. Montreal, London: McGill-Queen's University Press, 2005.
  • Milner, Andrew. "Chapter 6 From Rossums Universal Robots to Buffy the Vampire Slayer" Literature, Culture and Society. London, New York: Routledge, 2005.
  • Margolius, Ivan. 'The Robot of Prague', Newsletter, The Friends of Czech Heritage no. 17, Autumn 2017, pp. 3 – 6. https://czechfriends.net/images/RobotsMargoliusJul2017.pdf Արխիվացված 2017-09-11 Wayback Machine
  • Preclík, Vratislav. Masaryk a legie, Masaryk and legions, first issue váz. kniha, 219 pages, vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karviná, Czechia) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (in cooperation with Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, 978-80-7173-47-3
  • Karel Čapek: An Essay by Alexander Matuška, George Allen & Unwin Ltd., 1964. Translation from the Slovak by Cathryn Alan of Člověk proti zkáze: Pokus o Karla Čapka.
  • Karel Čapek by William E. Harkins, Columbia University Press, 1962.
  • Karel Čapek: In Pursuit of Truth, Tolerance and Trust by Bohuslava R. Bradbrook, Sussex Academic Press, 1998, 1-898723-85-0.
  • Karel Čapek: Life and Work by Ivan Klíma, Catbird Press, 2002, 0-945774-53-2. Translation from the Czech by Norma Comrada of Velký věk chce mít též velké mordy: Život a dílo Karla Čapka.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիդարանը
Վիքիդարանը
Վիքիդարանը ունի բնօրինակ գործեր, որոնց հեղինակն է՝
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Կարել Չապեկ հոդվածին
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարել Չապեկ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարել_Չապեկ&oldid=10090230» էջից